Қазақстан КСРО-ның боданы болды ма?
По техническим причинам данная публикация доступна только на казахском языке. Помощь в переводе приветствуется.
Қазақстан КСРО-ның боданы болды ма?
Бұл сұраққа жауап алу үшін екі Дүниежүзілік соғысқа назар аударайық. Бірінші Дүниежүзілік соғыс алдында қазіргі Қазақстан жері Ресей Империясының боданы болған. 1907 жылғы «Мемлекеттік думаға сайлау туралы заң» атты жарғы бойынша, Орталық Азия мен Сібірдің жергілікті халықтары сайлану, дауыс беру құқытарынан айрылды, әскерге шақырылмайтын болды. Жалпы елдің жағдайы өте нашар болды. Аштық жүйелік жағдайға айналды, жер мәселесі жыл сайын шиеленісіп, қиындады. Патшалық Ресей орыс пен қазақ халықтарын араңдату үшін, өзінің ішкі мәселелерін шешу үшін ішкі губернияларынан шаруаларды Түркістан жеріне көшіре бастады. Түркістанда олар қазақ шаруаларынан тартып алынған жерлерге қоныстанды. Осылайша 1914 жылы қазақ даласы соғысты қарсы алды.
Соғыс кезінде жаппай малды тәркілеу басталды. Оған қоса 1916 жылы әскерге күштеп қазақ жастарын шақыра бастады. Оның себебі адам жетіспеушілігінде болды. Байлар, билер мен Бөкейханов, Дулатов, Байтұрсынов атты зиялылар халықты алдап-арбап патшаға қызмет етуге итермеледі. Бірақ халықты тек қана қорлап, тонап жатқан Патшалық билік бұл жолы ойлағанын жүзеге асыра алмады. Тоқаш Бокин, Амангелды Иманов, Алиби Жангелдин атты коммунист-батырларымыз бастаған көтерілістер бүкіл қазақ даласында бой алды. Иә, олар коммунист болды. Олар бастаған жасақтардың ішінде де көптеген коммунистер болған болатын. Орыс, қазақ, не ұйғыр деп бөлінбей, бірге Патшанының озбырлығына қарсы шықты. Бұл көтерелістер Патшалық Ресейде басталған Азаматтық соғыспен ұласып кетті. Тарих сахнасына Рысқұлов, Төреқұлов, Ақпаев, Үтепов, Алманов, Масаншы, Қожанов, Жылысбаев атты қазақ-коммунистері шықты. Олармен тартыста халықтан қолдау таппаған, реакционды(кертартпа) ақтардың малайы болған Алаш Орда қозғалысы жеңіліс тапты. Осылайша Қазақстан жерінде Кеңестік(Советтік) билік орнады. Қазақ халқы орыс, ұйғыр, дүнген, өзбек, украин халықтарымен қосылып бірге нағыз азаттыққа қол жеткізді.
Бірінші соғыстан екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі уақытта Қазақстан жері үлкен өзгерістерге ұшырады. Ондаған жаңа қала, өнліріс орындары салынды, жаппай ағартушылық үдерісі жүріп жатты, қазақ грамматикасы пайда болды, ең бірінші жоғарғы оқу орындары ашылды. Республиканы осы өлкенің тұрғындары өздері биледі, кеңестік үкіметтің ішінде қазақ өкілдері көп болды.
1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталды, екінші дүниежүзілік соғыстың бір бөлігі. Егерде екі соғысты салыстырсақ, Ұлы Отан соғысы кезінде ешқандай қиындыққа қарамастан, Қазақстан жерінде Кеңестік билікке қарсы көтерілістер болған емес. Керсінше, Отанымызға қауіп төнді деп, қазақ жастары, жалпы советтік жастар әскерге жаппай өз еркімен жазылып жатты. Себебі олар өз Отаным деп тек қана Қазақстан жерін ғана емес, толықтай Совет Одағын сезінді. Халықтар арасындағы жолдастықты сезіну үшін Бауыржан Момышұлы жайлы жазылған Александр Бектің кітабін оқысаңыздар болады. Немесе Момышұлының өз кітаптарын. Ол кісіде аз жазбаған.
Қорытысында, Қазақ Советтік Социалистік Республикасын бодан деп айтуға келмейді. Олай айтып жүргендер өз тарихын білмейтін надан мәңгүрттер. Советтік билік ең алдымен кімді құртты? Халықтың қаның ішіп отырған байларды. Қазір билік кімнің қолында? Сол байлардың. Енді олар Советтік билік кезінде біз бодан болдық, біздің халқымызды, тілімізді құртты деп алдап-арбауда.
@redyurt https://vk.com/wall-195469004_59666
Қазақстанның Еңбекшілер Ұйымы / Қызыл Отау Организация Трудящихся Казахстана / Красная Юрта